Deprem Fobisi: Travma Sonrası Güvenlik Algısını Yeniden Kazanmak

Okunma Sayısı 30

Deprem Fobisi: Travma Sonrası Güvenlik Algısını Yeniden Kazanmak
Travma tepkileri • EMDR • Nefes teknikleri • Günlük tetikleyicilerle baş etme

Deprem, insan zihninin “en temel güvenlik duygusunu” hedef alan bir deneyimdir. Bu nedenle depremden sonra yaşanan korkunun yalnızca “korkmak” olmadığını bilmek gerekir; bu, beynin hayatta kalma sisteminin tamamen aktive olmasıyla ilgilidir. Bursa’da danışan olarak bana başvuran birçok yetişkinin ortak cümlesi şudur:

“Deprem geçti ama içimdeki sallanma hissi bitmedi.”

Bu his bir zayıflık değil; travmaya verilen doğal bir tepkidir. Fakat bu tepki uzun süre devam ediyorsa, günlük yaşamı etkiliyorsa ve güvenlik algısını yerle bir ediyorsa artık “deprem fobisi” dediğimiz duruma dönüşebilir.

Deprem Fobisi Nedir?

Deprem fobisi, yalnızca deprem anına değil; sallantı hissine, seslere, yüksek katlara, hatta depremle ilgili haberlere karşı aşırı tetikte olma hâlidir. Belirtiler genelde üç grupta toplanır:

1) Bedensel Belirtiler

  • Kalp çarpıntısı

  • Terleme / titreme

  • Midede kasılma

  • Ani irkilme tepkileri

2) Duygusal Belirtiler

  • Güvende hissetmeme

  • Eve girmekten kaçınma

  • “Her an olacak” beklentisi

  • Huzursuzluk, tükenmişlik

3) Bilişsel Belirtiler

  • Sürekli “ya olursa?” düşüncesi

  • Felaketleştirme

  • Tetikleyicilere karşı aşırı duyarlılık

Travma Sonrası Beynin Çalışma Şekli

Depremden sonra amigdala (beynin alarm sistemi) gerçek tehlike geçse bile yanlış alarm üretmeye devam edebilir. Buna travma sonrası tetikte kalma hâli denir.

Bu durumun çok doğal bir örneği danışanlarımdan birinde şöyle gerçekleşmişti:

Örnek Olay:
34 yaşındaki bir danışanım depremden aylar sonra bile üst komşunun sandalye çekme sesinde irkiliyor, “sallanıyor muyuz?” diye cama koşuyordu. EMDR ve regülasyon çalışmalarıyla 6. haftada bu tetiklenme belirgin biçimde azaldı. Çünkü sorun “gerçek sallantı” değil, beynin yanlış kodlanmış tehlike algısıydı.

Doğru psikolojik müdahalelerle beyin bu yanlış kaydı düzeltir.

Başa Çıkma Yolları

1) Nefes Düzenleme: Vagus Sinirini Sakinleştirme

Kaygı yükseldiğinde ilk yapılması gereken, bedeni sakinleştirmek.
En etkili tekniklerden biri 4-6 nefes tekniği:

  • 4 saniyede nefes al

  • 6 saniyede nefes ver

  • 2–3 dakika tekrar et

Bu nefes ritmi, beynin “tehlike yok” sinyali üretmesini kolaylaştırır.

2) EMDR ve Travma Odaklı Müdahaleler

EMDR, travmaya takılı kalan beynin bilgiyi yeniden işlemesini sağlar.
Deprem fobisinde özellikle etkili olmasının nedeni:

  • Vücuttaki sallantı anısının yarattığı duyusal yükü azaltması

  • Beynin alarm sistemini yeniden düzenlemesi

  • Tetikleyicilere karşı duyarlılığı düşürmesi

Bursa’da yürüttüğüm EMDR çalışmalarında birçok danışanda “hayali sallantı hissi” %50’nin üzerinde azalıyor.

3) Tetikleyicilerle Güvenli Temas Eğitimi

Deprem haberleri, yüksek katlar, gece sessizliği gibi tetikleyiciler kaçınmayı artırır.
Kaçınma → Korkuyu kalıcı hâle getiren döngüdür.

Bu nedenle güvenli temas yöntemi kullanılır:

  • Tetikleyiciyi küçük dozlarla, kontrollü şekilde

  • Bedensel regülasyon ile eşleştirerek

  • Güvene geri dönmeyi öğretmek

Beyin böylece tetikleyici ile “tehlike yok” bilgisi arasında yeni bir bağlantı kurar.

4) Günlük Yaşamda Basit Regülasyon Teknikleri

a) Topraklama Tekniği (5-4-3-2-1)

  • 5 şey gör

  • 4 şeye dokun

  • 3 ses duy

  • 2 koku fark et

  • 1 tat algıla

Beyni an’a çeker, panik döngüsünü kırar.

b) Sallantı Yanılsamasını Yönetme

Deprem sonrası insanlar sık sık “bir anlık sallanma hissi” yaşar.
Bu, sinir sisteminin aşırı uyanıklığında görülen normal bir durumdur.

Bununla başa çıkmak için:

  • Ayakları yere sağlam bas

  • Dizlerini hafif kır

  • Derin nefesle “şu anda güvendeyim” farkındalığı kur

  • Gerçek sallantı olup olmadığını anlamak için hemen haberlere bakma (bu, kaygı döngüsünü artırır)

Ne Zaman Destek Alınmalı?

Aşağıdaki durumlardan biri varsa profesyonel destek alınmalıdır:

  • Korku günlük yaşamı etkiliyorsa

  • Binaya girmekte zorlanılıyorsa

  • Uyku bozulduysa

  • Sürekli sallanma hissi devam ediyorsa

  • Aile üyeleri de bu kaygıdan etkileniyorsa

Travma, tek başına taşınması çok zor bir yüktür. Erken destek, beynin iyileşme hızını artırır.

Bursa’da Destek Almak İsterseniz

Deprem fobisi, doğru müdahaleyle tamamen yönetilebilir bir süreçtir.
Bursa’da danışanlarımda bu sürecin adım adım nasıl düzeldiğini defalarca gördüm.

Eğer siz de:

  • “Sallanıyormuş gibi hissediyorum”

  • “Evde güvende hissetmiyorum”

  • “Günlük hayatım bozuldu”

diyorsanız, profesyonel destek almak için bana ulaşabilirsiniz.
Mavi Ağaç Psikoloji – Bursa

➤