Geçmişi Silmek Mümkün mü? EMDR ile Travmatik Anıların Beyinde Yeniden İşlenmesi
Birçok danışanım ilk görüşmede şu soruyu soruyor:
“Keşke yaşadığım şeyleri tamamen silebilsem… EMDR geçmişi siliyor mu?”
Bilimsel olarak yanıt şudur:
EMDR geçmişi silmez; geçmişin beyindeki izini yeniden işler, duygusal yükünü azaltır ve beynin bu anıyla kurduğu ilişkiyi değiştirir.
Travmatik anılar beyne kazınmış birer film sahnesi gibi değildir. Beyin travma anında bilgiyi “ham, işlenmemiş” hâlde depolar. EMDR, işte bu “donmuş” anıların yeniden işlemden geçirilmesini sağlar.
Bu nedenle amaç geçmişi yok etmek değil, geçmişi bugünü zehirlemeyecek şekilde nötrleştirmektir.
Travma Beyinde Nasıl Kayıt Olur? (Bilişsel-Sinirbilimsel Temel)
Travmatik bir olay yaşadığımızda:
-
Amigdala (alarm merkezi) aşırı aktive olur
-
Hippokampus (bellek düzenleyicisi) olayı zaman-mekân içinde işleyemez
-
Prefrontal korteks (mantık, değerlendirme) devre dışı kalır
Bu nedenle travma:
-
Kopuk parçalar hâlinde
-
Görüntü, ses, koku gibi duyusal izlerle
-
Yoğun duygularla
-
“Bugün oluyormuş gibi” hissedilen bir şekilde kodlanır
EMDR’nin temel gücü, işte bu bellek sistemindeki bozulmuş kaydı yeniden organize etmesidir.
EMDR Geçmişi Silmez… Ama “Geçmişin Verdiği Acıyı” Azaltır
EMDR uygulandığında:
-
Amigdalanın aktivitesi azalır
-
Hippokampus olayı “geçmişte yaşandı” olarak etiketler
-
Prefrontal korteks devreye girer, mantıklı çerçeve olur
Sonuç:
Aynı anıyı hatırlarsın ama eskisi gibi acı vermez, tetiklenme yaratmaz, bedensel reaksiyon doğurmaz.
Bu duruma “duygusal yükün çözülmesi” denir.
Bilimsel Bulgular — EMDR Neden Etkili?
EMDR, dünyada yüzlerce klinik araştırma tarafından desteklenmiştir.
Bilimsel olarak kanıtlanan etkiler:
-
Travma sonrası belirtilerde %70–90 oranında azalma
-
Amigdala aktivitesinde belirgin düşüş (fMRI çalışmaları)
-
Uyku sırasında REM benzeri işleme mekanizmasını taklit ettiği için hızlı nörolojik düzenlenme
-
Beynin sağ–sol hemisferleri arasında bilgi entegrasyonu
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) ve Avrupa Travma Derneği tarafından travma için birinci basamak tedavi olarak önerilmektedir.
EMDR Geçmişi “Siler Mi?” Sorusu Neden Yanlış Bir Soru?
Çünkü insan beyni bir sabit disk değildir.
Bir anıyı tamamen silmek hem mümkün değildir hem de sağlıklı değildir.
Travma çalışmasında amaç:
-
Olayı unutmak değildir
-
Olayı hatırladığında kalp çarpıntısı, nefes daralması yaşamamaktır
-
O olayı artık hayatı yönetme gücünde olmaktan çıkarmaktır
Bir danışanım bunu şöyle ifade etmişti:
“Artık o günü hatırlıyorum ama sanki başkasının hikâyesi gibi… İçim sıkışmıyor.”
İşte EMDR’nin sağladığı nötrleşmiş duygu hâli budur.
Örnek Olay — EMDR’nin Beyindeki Değişimi
37 yaşında bir kadın danışan, deprem sonrası ağır tetiklenme yaşıyordu.
Asansör sesi bile deprem çağrışımı yapıyordu.
EMDR sürecinde:
-
Travmatik anının görüntüleri
-
Deprem sırasında hissettiği “öleceğim” düşüncesi
-
Bedendeki kasılma ve nefes sıkışması
adım adım işlendi.
-
seansta danışan şöyle dedi:
“Hâlâ o geceyi hatırlıyorum ama artık kalbim hızlanmıyor. Sadece geçmişte kalmış bir anı gibi… İlk kez rahat nefes alabiliyorum.”
Geçmiş silinmedi;
geçmişin bugünkü etkisi ortadan kalktı.
EMDR’nin Beyinde Başlattığı 3 Önemli Değişim
1) Bellek Yeniden Kodlama (Reconsolidation)
Beyin, travmatik anıyı daha sağlıklı bir formata çevirir.
2) Duygu ve Bedensel Tepki Ayrışması
Olayı hatırlamak → Artık bedensel panik üretmez.
3) Olaya Yeni Bir Anlam Kazandırma
Örneğin:
“Ben çaresizdim” → “Ben hayatta kaldım, güçlendim.”
Geçmişten Kopmak İsteyenlere Tavsiyeler
Bir anının tamamen silinmesini istemek doğal bir arzudur.
Ancak psikoloji şunu bilir:
İyileşme, hatırlamamak değil; hatırladığında acı çekmemektir.
EMDR bunu sağlar.
Eğer siz de:
-
Geçmiş olayları düşündüğünüzde duygusal bir sıkışma yaşıyorsanız
-
Bazı hatıralar aklınıza geldiğinde kaygı yükseliyorsa
-
“Sıfırdan başlamak istiyorum” diyorsanız
EMDR, bilimsel olarak etkili bir seçenek olabilir.
Bursa’da travma ve duygu düzenleme alanında çalışan bir psikolojik danışman olarak, bu süreci danışanlarımla adım adım yürütüyor ve sonuçları yakından gözlemliyorum.